Telegram’ın kurucuları Durov kardeşler tarafından geliştirilen Web3 odaklı Layer 1 blok zinciri Ton Foundation’ın İş Geliştirme Başkanı Ömür Çataltepe ile hem web3’ü hem de Ton’u konuştuk.
Ton, Telegram’ın kurucuları olan Nikolai Durov ve Pavel Durov tarafında kurulani geliştirilen ve artık de topluluk tarafında geliştirilen bir blok zinciri. Aslında değişik bir başlangıç öyküsü var. Birinci yatırım tipinde bu blok zinciri 1.7 milyar dolarlık bir yatırım çekiyor. Ancak regülatörlerin baskısıyla yatırım çeşidi iptal ediliyor ve akabinde Ton resmi olarak Telegram’dan ayrılıyor.
Bundan sonrasını Ton Foundation’ın İş Geliştirme Önderi Ömür Çataltepe’den dinliyoruz: Şu an bizim en büyük gayemiz Layer 1 blok zinciri aracılığıyla bir ekosistem inşa etmek ve bu ekosistemde bir web3 ekosistemi oluşturmak istiyoruz. Ton blok zincirini kullanarak dex uygulamaları, NFT marketplace’ler, launchpadler geliştirilip ekosisteme kazandırılmasını amaçlıyoruz.
En kıymetli partnerlerimizden biri Telegram. Telegram üzerinde de Ton kullanılarak web3 uygulamaları inşa ediliyor. Geçtiğimiz yıllarda botları yalnızca butonlara tıklayarak ve bir şeyler yazarak kullanırdık. Bugün ise Telegram’daki yapı artık bir arayüzü destekliyor. Yani taşınabilir uygulama tasarlar üzere Telegram botları aracılığıyla uygulamalar tasarlayabiliyorsunuz. Bu sayede birçok web3 uygulamasının da önü açılmış oluyor.”
Ton burada Telegram’ın tek partneri mi yoksa öteki partnerlerle de çalışıyor mu?
Şöyle örnek vereyim. Telegram üzerinde “add wallet” yazdığınız vakit karşınıza çıkan verified bir cüzdan var. Ve Ton üzerinde inşa edildi. Tıpkı vakitte Telegram’da oyunlar geliştirilen ve Telegram üzerinden oyun oynamanızı sağlayan Ton Place Market Place oyun pazar yeri de Ton üzerinde inşa edildi. Yani burada Ton’un Telegram ile uyumluluğu, bilhassa de Telegram’daki en büyük kripto topluluğuna sahip olan kripto varlık olmamız da en büyük partner yapıyor bizi.
Teknolojiyi biraz daha açalım. Birtakım webapp’ler üzerinden bunu yapıyorsunuz. Uygulama geliştiriciler onun altında uygulama pazarlarından bağımsız halde içeriği istedikleri üzere üretme imkanına sahip oluyorlar. Gerçek mu anlıyorum? Münasebetiyle buraya yönelik teşebbüsleri destekliyorsunuz.
Webapp tam olarak bu teknolojinin ismi. Webapp kullanılarak web3’te bahsettiğim dex yahut bir launchpad uygulaması yazılabilir. Bunların hepsine imkan sağlayan epey özelleştirilebilir bir yapı. Gerçek dünyadan örnekler verelim: İsteyen bir kişi şu anda Telegram üzerinden webapp teknolojisi kullanarak bir e-ticaret platformu tasarlayabilir. Burada yüklü olan cüzdanlar Ton cüzdanları.
Hatta son vakitlerde bize gelen bir turizm projesinden örnek vereceğim. Bu projede Telegram üzerinden, rastgele bir öbür uygulamaya gitmeden Telegram kullanıcılarının uçak bileti alabilmesi, otel rezervasyonları yapabilmesi, özel cinslere katılabilmesi üzere özelliklerin aktifleştirilmesi planlanıyor.
Aslında bu çok hoş bir örnek. Webapp üzerinde hem web3, hem web2 uygulamalar geliştirilebileceği manasına geliyor.
Ton, iki başka fonlama programıyla girişimcileri bekliyor
Biz Ton Foundation olarak Telegram’da yaklaşık 3 milyondan fazla bir topluluğa sahibiz. Tıpkı vakitte iki adet fonlama programımız mevcut: Biri Ton Grants, başkası TonCoin (TON) Fund. Ton Grants üzerinde üç katman fonlamamız var. Birinci katman Ton Footsteps: 5 bin dolarak kadar olan topluluk eforlarını ödüllendiriyoruz. İkinci katmanda 50 bin dolara kadar olan fonlamaları yapıyoruz. Burada açık kaynak yahut yarı ticari kamu faydasına olan projelere takviye veriyoruz. Üçüncü katmanda ise rastgele bir spesifik üst hududu olmayan ve açık kaynak olmak zorunda olmayan projelere yatırım yaptığımız, hibe verdiğimiz bir programımız var.
Venture fonumuzda ise birden fazla venture fonun bir ortaya gelmesiyle yaklaşık 250 milyon dolar üzere bir fon ortaya çıkarılıyor. Ve bu fon, native bir halde Ton ekosisteminde geliştirilecek projelere yatırım yapıyor. Venture yatırımları olduğu için ticari maksadı olan projelere öncelik veriliyor. Bu iki programla biz aslında Ton ekosisteminde ve birebir vakitte Telegram üzerinden hayata dokunur webapp projelerine blockchain kapsamında takviye sağlıyoruz.
Peki bu startup’lar en çok hangi alandan geliyor?
Bölgeden bölgeye değişiyor aslında. Fakat Türkiye’den bilhassa gaming ile ilgili bir talep var zira Türkiye’de gaming alanında önemli bir işgücüne sahibiz geliştiriciler açısından. Bu da çoğunlukla gaming projelerinden daha fazla openmind olmasından kaynaklanıyor.
Hemen çabucak hepsi web3’e projelerini, oyunlarını bir halde implemente edip artık web3 dünyasına adım atmak istiyorlar. Tıpkı vakitte launchpadler geliyor. Ton üzerinde çıkacak projelerin kendi launchpadinden geçmesini yahut kendi launchpadlerinde Ton projelerine de yer vermek isteyenler de var. Çabucak çabucak her kategoride bize talep geliyor. Yüklü olarak mainnetimizi cüzdanlar entegre etmek istiyorlar. DeFi platformları oluşturmak isteyenler var. Son vakitte üç projeden bahsetmek istiyorum: Ston, Megaton ve Tsunami Exchange. Bu üç platform Ton özelinde bir merkeziyetsiz borsa tahlili sağlıyor.
En son örnek Tsunami: Telegram üzerinde bir merkeziyetsiz borsa inşa ediyor. Telegram’ın dışında çıkmadan vadeli süreçler yapabilir durumda olacaksınız. Bu çeşidinin tek örneği. Telegram’da şu anda vadeli süreç özelinde merkeziyetsiz bir borsa tahlili şimdi yok.
Geçtiğimiz aylarda bir hackhaton organize ettik ve çok proje geldi. Bu projeler yüklü olarak altyapı geliştirme ve tıpkı vakitte DeFi, launchpad ve oyun platformları geliştirmek için müracaatlar aldı.
Web1’den web2’ye geçişin ne kadar sancılı olduğunu hepimiz biliyoruz. Hatta bu geçişin örnekleri hala hayatımızda. Artık ise web2’den web3’e geçişi hatta web4’ün örneklerini konuşuyoruz. Web1’den web’ye geçişi düşündüğünüzde web3’e geçişle kıyaslamanız nasıl olur? Yoksa çok daha süratli bir geçiş mi oluyor?
Web2 kullanıcıları yani kripto ile ilgisi olmayan beşerler web3’ü nasıl kullanacaklarını bilmiyor. Örnek web2’de kullanıcı ismi, email adresi yahut telefon numarası ve beraberinde bir parola ile web2 platformlarını kullanıyoruz.
Ama web3’te artık dijital cüzdanlarımızı kullanmak zorundayız. Artık beşerler bir borsaya kaydolup, oradan bir kripto para almak ve daha sonra bir dijital cüzdan oluşturup o dijital cüzdana göndermek mecburiyetindeler. Öncelikle girişimcilerin bu tarafta bir inovasyon oluşturması gerekiyor. Bu sorunları aştığımızda web3’ün yeni internet periyoduna açık orta farkla öncülük edeceğini düşünüyorum. Temel ihtilal o vakit başlayacak. Bu tarafta retail kullanıcıları gemiye bindirmenin kolaylaştırılması gerekiyor. Girişimcilerin en çok düşünmesi gereken şey, kriptoyu bilmeyen insanları biz web3’e nasıl entegre edebiliriz.
Burada bir nokta da ferdî dataların kapalılığı. Web2 platformları ferdî bilgilerimizi kendi merkezi veritabanlarında depoluyor. Bu bilgiler, okunabilir, değiştirilebilir, silinebilir. O denli bir risk var. Lakin blockchainde depolanan bilgiler şayet kriptolarsak yalnızca bizim cüzdanımız tarafından gözükür. Değiştirilemez, silinemez. Elbette bu varsayım blockchainden blockchaine değişiyor. Ferdî datalarda son vakitlerde Whatsapp’ın da bilhassa Türkiye’de yaşatmış olduğu bu data krizi insanları biraz daha kriptografiye yöneltmeye başladı. Blockchain’in değeri aslında bilgilerimizin değerini anladığımızda artacak diye düşünüyorum.
“2022 Whatsapp bilgi krizinde 6.9 milyon Türk Telegram indirdi”
Telegram’ın whatsapp’a nazaran daha kriptosever olması bir avantaj olsa gerek…
Telegram’In esasen yapısal olarak saklılığa çok ehemmiyet vermesi değerli. Rusya cephesinden Pavel Durov’dan aşikâr başlı bilgiler isteniyor ve bu yapısal olarak mümkün olmadığı için Pavel Durov tarafından reddedilmek zorunda kalınıyor. Muhakkak başlı uyuşmazlıklar yaşıyorlar. Kendi ülkesinin istihbaratının yararına olacak dataları dahi sağlayamıyor. Son vakitlerde yaşanan faal bir olaydan örnek vereyim: Brezilya’da bir okula hücum düzenleniyor ve akın düzenleyen küme Telegram üzerinden irtibat kuruyorlar. Ve ne yazıkki Telegram bu bahiste dahi ne yazıkki işbirli sağlayamıyor zira yapısal olarak kullanıcıların kapalılığı ön planda. Hatta o hafta Brezilya Telegram’ı büsbütün yasaklıyor.Daha sonra ise bu karar geri çekiliyor. Zira onlar da Telegram’ın bu dataların yapısını korumak üzere tasarlandığının farkında. Whatsapp’taki bilgi krizi yaşandığında Türkiye’den Telegram’da çok önemli bir indirme gerçekleşti. 2022’de teyit edilmeyen bilgilere nazaran Türkiye’den yalnızca tekil indirilme sayısı 6.9 milyon civarında. Muhakkak başlı avantajlar da var. Telegram’da kendinize bir bildiri gönderebiliyorsunuz. Oraya gönderdiğiniz bir resmi 4-5 yıl sonra da görebilirsiniz. Whatsapp’ta lokal cihazım bu bilgiyi depolamazsa bir müddet sonra yok oluyor. Web3 sanayisinin Telegram’ı tercih etmesi için önemli sebepler var. Yapısal olarak buna biraz müsait.
Türkiye pazarında gördüğünüz potansiyel ne ölçüde ve bu gördüğünüz potansiyele uyumlu bir taleple karşılaşıyor musunuz?
Ton şu anda katman bir blokzinciri, ultra süratli ve tıpkı vakitte milyarlarca kullanıcıyı taşıyabilecek kapasitede dizayn edildi. Telegram’ın da Ton’u tercih etmesinin sebeplerinden bir tanesi de Ton’un bu kapasitesi. Türkiye’deki talep de Ton’un kapasitesinin görüldüğü periyotlarda daha da artacaktır. Zira birtakım blokzincirleri yüksek bir talep oluştuğunda tıkanıyorlar ve süreçler geç onaylanıyor.
Boğa piyasasında daha çok mu göreceğiz bu durumda?
Kesinlikle o denli. Biz Türk kullanıcıların muhtaçlığı olan eserlerin geliştirilmesine takviye olmak istiyoruz. Önreğin Telegram’da bir cüzdan var. Asıl emel Telegram’da kriptoyu bilmeyen insanların buna ulaşabilmesini kolaylaştırmak. Cüzdan da özel olarak Ton için tasarlandı. Bunun bir köprü olması suretiyle, yahut öbür borsalar da bir köprü olabilir, biz Ton ekosistemindeki eserlere Türk kullanıcıların geçişini süratlice sağlamak istiyoruz. Bu eserler merkeziyetsiz borsalar olabilir, NFT pazaryerleri olabilir, launchpadler olabilir. Beşerler Ton ekosistemindeki projelere süratli bir halde yatırım yapmak isteyebilir. Ya da yatırım yapmasına da gerek yok kimi projeler yatırım yapılmasıyla değil verilen vazifelerin yerine getirilmesiyle de oluyor. Örnek veriyorum; bir proje başlatılacak, bu projeye yatırım yapmanız istenmiyor, üye olup misyonları tamamlamanız bekleniyor. Böylelikle rastgele bir fiyat ödemeden airdrop alabiliyorsunuz. Bunlar da kullanıcıları süratlice çekebilecek ayrıntılardan biri.
Loading...
