Peter Lynch’in Borsada Tek Başına Kitabının İkinci Bölümü Üzerine İnceleme

Peter Lynch’in Borsada Tek Başına Kitabı Üzerine İkinci Bölüm İncelemesi

Peter Lynch’in kaleme aldığı Borsada Tek Başına kitabının ikinci bölümünde, borsa ve yatırım dünyasının dinamikleri üzerine önemli çıkarımlar yapılmaktadır. Lynch, geçmişe dönük analizlerde hisse senetlerinin döngüsel bir yapıya sahip olduğunu vurgulamaktadır. Özellikle borsa çöküşleri sonrasında, birçok kişinin borsadan uzaklaştığını ve bu süre zarfında kaygılarla dolduğunu belirtmektedir. Ancak borsa yeniden değer kazanmaya başladığında, birçok kişi bu durumu bir fırsat olarak görüp yeniden yatırım yapmaya başlamakta. Burada asıl sorun, borsa çöktükten sonra birçok hissenin ciddi değer kaybına uğraması, ardından piyasaların kendini toparlaması ve hisse fiyatlarının yükselmesidir. İnsanlar genellikle hisse fiyatları yükseldikten sonra yatırım yapma eğilimindedir. Oysa kazanmak isteyen bir yatırımcının stratejisi, risk alarak borsa düştüğünde ya da kriz zamanlarında yatırım yapmaktır.

Benzer döngülerin kripto para sektöründe de gözlemlendiği söylenebilir. Eğer kripto para grafiklerini zamansal açıdan incelerseniz, tekrarlayan örüntülerle karşılaşmanız mümkündür. Birçok kişi boğa piyasasının ne zaman geleceğini merak ederken, piyasanın en durakladığı ve insanların umutlarını yitirdiği zamanlarda yatırım yapanlar, çoktan boğa döneminin tadını çıkarmaya başlamışlardır. Bu nedenle borsalardaki döngüsel hareketliliği iyi analiz ederek uzun vadeli yatırımlarınızı yönlendirebilirsiniz.

Dip veya Tepe Noktayı Bilmek Mümkün Mü?

Peter Lynch, insanların ters psikolojiyle hareket ederek kendilerinin daha zeki olduğunu düşündüklerini ifade etmektedir. “Herkes yükseliş beklerken satıp, herkes düşüş beklerken alabileceğine inanan bir güruh yetişmeye başladı. Kişiler kendilerinin herkesten daha iyi olduğuna dair bir içgörüye sahip olmalarına rağmen aslında herkes de onlar gibi düşünmekte. Asıl ters psikolojiye sahip kişi, borsanın en dipte olduğu zamanda alıp en zirvede olduğu zamanda satabilen kişidir.”

Bilişsel yanlılıklarla ilgili yazılarımızda bu konuyu daha önce ele almıştık (“Kriptoda başkaları alırken satmak, başkaları satarken almak” adlı yazıma göz atabilirsiniz). Birçok kişi, kendisinin piyasadaki diğerlerinden daha zeki olduğuna ve potansiyelinin daha yüksek olduğuna inanma eğilimindedir. Ancak herkesin çok iyi olduğu bir yerde bu kadar kaybeden olmasının ironisi dikkat çekicidir. Ayrıca, en dip ya da tepe noktayı bilmek asla mümkün değildir. Bunu bildiğini iddia eden biri ya yalan söylüyordur ya da şans eseri doğru tahminde bulunmuştur. Bu noktada yapılması gereken, kademeli alım-satım stratejilerini benimsemek ve al-sat becerinizi güçlendirmektir. Böylece alımlarda maliyetinizi düşürerek dip noktalara daha yakın bir fiyattan alım yapabilir, satışlarda da satış fiyatınızı daha yukarı çekerek kârınızı artırabilirsiniz.

Birileri Zarar Etmeli Ki Diğerleri Kâr Edebilsin

“Dikkatsiz bir yatırımcı sürekli olarak üç duygusal aşamadan geçer: endişe, mutluluk ve teslim olma. Önce borsanın düşeceğinden ya da ekonominin kötüye gideceğinden endişelenerek uygun hisseleri uygun fiyattan satın almaz. Ardından bu hisseleri yüksek fiyattan satın alır ve fiyatlar yükseldiği için mutlu olur. En sonunda da elindeki hisselerin değeri düşünce pes eder ve bunları zararına satar.”

Bu durumu gözlemlediğimizde, birçok yatırımcının sektörü bir dolandırıcılık olarak nitelendirdiğini ve bu sektöre yatırım yapanları eleştirdiğini görmekteyiz. Oysa rasyonel bir bakış açısıyla düşünmek gerekirse, birileri zarar etmeden diğerlerinin kâr etmesi mümkün değildir.

Alternatif Aksiyon Planlarının Önemi

Herkesin aşırı endişe duyduğu bir dönemde alım kararlarınızı, herkesin aşırı mutluluk duyduğu dönemlerde ise satım kararlarınızı gözden geçirmeniz oldukça önemlidir. Teslim olma durumu, “Elbet bir gün döner” düşüncesine sahip olan ve uzun süre boyunca sinir ve stresle bekleyen yatırımcıları temsil etmektedir. Örneğin, 2018 yılında en yüksek fiyattan XRP alan bir yatırımcının maliyetine gelmesi yedi yılını alırken, 2021’de Solana alan bir kişi sadece üç yıl beklemek zorunda kalmıştır. Akıllı bir yatırımcı, yalnızca duygularıyla hareket edip pes ettikten sonra yıllarca zararla beklemek yerine, portföyünü aktif olarak kontrol etmeli, alternatif aksiyon planlamaları oluşturmalı ve belirli bir seviyeden sonra zarar kesmeyi bilmelidir.

Düşen Bıçağı Tutmaya Çalışmaya Gerek Var Mı?

“Benzer doğrultuda amatör ve dikkatsiz yatırımcıların sahip olduğu bazı yaygın düşünceler vardır: ‘Bu kadar indikten sonra artık daha fazla inemez’, ‘İyi şirketlerin hisseleri eninde sonunda yükselir’, ‘Borsa sabır ister, bu düşüş gözümüzü korkutamaz’, ‘Bir hissenin inebileceği en düşük fiyat önceden bellidir.’” Bu gibi düşünceler, amatör yatırımcılar tarafından sıkça dile getirilmektedir. Ancak, yükselişin sınırı olmadığı gibi düşüşün de bir sınırı yoktur. Birçok amatör yatırımcı, fiyatı düşen bir ürünün en dip fiyatını tahmin edebileceğini düşünerek alım yapmaya çalışsa da bu, düşen bir bıçağı tutmaya çalışmak gibidir. Bıçak yere saplandıktan sonra almak çok daha mantıklı olacaktır. Alttan mal ekleyip maliyetini düşürmeye çalıştıkça fiyatlar daha fazla düştüğünde, kişiler büyük zararlara uğrayabilirler. Dolayısıyla fiyatı düşmeye başlayan bir ürünü bir süre izlemek ve şirketle ilgili haberleri takip etmek, portföye eklemek için daha akıllıca bir stratejidir.

Yalnızca fiyat hareketine bakarak işlem yapmamalı, aynı zamanda haberleri ve şirketin projelerini de takip etmelisiniz. “Bu kadar çıktıktan sonra artık daha fazla çıkamaz” düşüncesi de mantıksızdır. Çünkü bir şirket, ürünlerini iyileştirmeye, kendini geliştirmeye ve yeni yatırımlar yapmaya devam ettikçe, hisselerinin fiyat artışının sonu yoktur. Örneğin, NVIDIA hisselerinin fiyatları, yatırımcıların “Buradan düşer” dedikçe yükselmeye devam etti. Bu durum, yapay zeka ile ilgili kripto paraları da olumlu yönde etkiledi. Özetle, şirketin durumu iyi olduğu sürece elden çıkarmanın mantığı yoktur; ürünün fiyatı artmaya devam edebilir. Aynı zamanda birçok profesyonelin düşeceğini iddia ettiği bir yerde erken satış yapan kişilerin kaçırdığı kâr oranını düşündüğünüzde, aslında Peter Lynch’in tavsiyelerinin neyi kastettiğini daha iyi anlayabilirsiniz.