Merkeziyetsiz Bilim (DeSci): Geleceğin Araştırma Paradigması

Nedir ?
19 Kasım 2024
Ulaş Utku Bozdoğan
3 Dakikada Okunabilir

İçerik

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci) Nedir?

Merkeziyetsiz Bilim (DeSci), bilimsel araştırmaların Web3 teknolojileri kullanılarak daha açık, şeffaf ve erişilebilir hale getirilmesini amaçlayan yenilikçi bir harekettir. DeSci’nın temel amacı, geleneksel bilimsel süreçleri dönüştürerek, araştırma ve geliştirme aşamalarında daha fazla katılım ve iş birliği sağlamaktır. Geleneksel bilimde, araştırmalar genellikle merkezi yapıların ve belirli finansal destekçilerin kontrolünde yürütülürken, DeSci bu merkeziyetçi yapıları ortadan kaldırmayı hedefler.

DeSci, bilimsel çalışmalara katılımı geniş bir kitleye açarak, daha fazla iş birliği ve yenilik oluşumunu teşvik eder. Bu hareket, 2015 yılında blokzincir üzerinde bilimin finansmanı fikriyle ortaya çıkmış ve 2021’de birkaç Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon (DAO) kurulmasıyla daha da gelişmiştir. İlk aşamalarda, DeSci toplulukları, araştırma fonlarını iyileştirmeyi ve bilim insanlarına daha fazla fırsat sunmayı hedefliyordu. Günümüzde ise DeSci, veri havuzları, araştırma token’ları ve az temsil edilen ülkelerden bilim insanlarını destekleyen fonlar gibi çeşitli araçlarla bilimsel süreci daha erişilebilir ve teşvik edici hale getirmektedir.

Binance’in 17 Kasım’da yayımladığı bir makale, DeSci hareketinin daha geniş kitleler tarafından benimsenmesine ve altcoin piyasasında yeni bir trendin başlamasına zemin hazırlamıştır. Bu gelişme, DeSci’ye dayalı kripto paraların değer kazanmasını ve yatırımcıların dikkatini çekmesini sağlamaktadır. Binance Tweeti

DeSci Nasıl Çalışır?

DeSci, blokzincir teknolojisini güvenli veri depolama, DAO’lar aracılığıyla karar alma süreçleri ve tokenizasyon ile araştırma katkılarını ödüllendirme amacıyla kullanmaktadır. Blokzincir, verilerin değiştirilemez bir şekilde güvenli bir ortamda saklanmasını sağlar; çünkü veriler ağ üzerindeki birçok düğümde dağıtılır ve her blok, bir önceki bloğun kriptografik özeti ile bağlantılıdır. Bu yapı, verilerin manipülasyonunu neredeyse imkansız hale getirir.

DAO’lar, merkeziyetsiz bir yapıda, araştırma projelerinin yönetilmesi ve fonların dağıtılması süreçlerinde şeffaflık sunar. Paydaşlar, akıllı sözleşmeler aracılığıyla kaynakları yönetebilir, araştırma projelerine fon tahsis edebilir ve kararlar alabilirler. Bu sayede merkezi aracıların ortadan kaldırılmasıyla daha demokratik bir finansman ve yönetim yapısı oluşur.

Non-fungible token’lar (IP-NFT’ler) ise DeSci’nin bir başka kritik bileşenidir. Araştırmacılar, IP-NFT’ler kullanarak makaleler, veri setleri ve patentler gibi araştırma çıktılarının sahipliğini blokzincir üzerinde tokenleştirebilirler. Bu token’lar, araştırmalara katılımı teşvik etmek ve katkıları ödüllendirmek için kullanılır. IP-NFT’ler, araştırmacılara kendi haklarını güvence altına alma imkanı sunarak, bu hakları blokzincir platformlarında ticaret veya lisanslama yoluyla paylaşmalarına olanak tanır. Böylece araştırmacılar, yenilikçi çalışmaları için ödüllendirilirken, araştırma süreçlerini daha açık ve paylaşılabilir hale getirerek DeSci ekosisteminde daha fazla iş birliği ve bilgi paylaşımı sağlanır.

DeSci Kullanım Alanları

DeSci, bilimsel araştırma ve yayın süreçlerini daha açık, erişilebilir ve şeffaf hale getirmek için birçok farklı kullanım alanı sunar. Bu alanlar, bilimsel verilerin paylaşılmasından, araştırma finansmanının dağıtımına kadar geniş bir yelpazeyi kapsar:

Araştırma Finansmanı: DeSci, merkeziyetsiz ağlar ve akıllı sözleşmeler kullanarak araştırma projeleri için finansman sağlamada devrim yaratabilir. Akıllı sözleşmeler, fonların şeffaf bir şekilde dağıtılmasını ve katkı sağlayanların ödüllendirilmesini mümkün kılar.
İş Birliği ve Veri Paylaşımı: DeSci platformları, araştırmacıların verilerini güvenli ve şeffaf bir şekilde paylaşmalarına olanak tanır. Araştırmacılar, verilerinin sahipliğini koruyarak daha geniş kitlelere sunabilirler.
Hakem Değerlendirme: DeSci, blokzincir tabanlı itibar sistemleri ve akıllı sözleşmeler kullanarak hakem değerlendirme süreçlerini daha şeffaf hale getirebilir. Böylece bilimsel bulguların güvenilirliği artırılır.
Akademik Yayıncılık: DeSci, akademik yayınlar için merkeziyetsiz depolar sağlayarak araştırmacıların çalışmalarını doğrudan yayımlamalarına olanak tanır. Bu yöntem, bilimsel bilgilere daha geniş bir erişim sunar.