Merkez Bankası Dijital Para Birimi Nedir? Kriptolardan Farkı Ne?

Özellikle Facebook’un Libra projesinin ortaya çıkmasının ardından deyim yerindeyse merkez bankalarının eli ayağına dolaştı. Çünkü hem düzenleyici eksiklikler hem de finansal istikrarın tehdidi endişesi yaşamaya başladılar. Bu konuda ilk adımı atan ve nispeten diğer ülkelere göre daha sakin kalan ülke Çin oldu. Libra whitepaper’ının açıklanmasının hemen ardından Çin Merkez Bankası, bir merkez bankası dijital para birimi (CBDC) üzerinde çalışmalar yürüttüklerini açıkladı.

Merkez Bankası Dijital Para Birimi Nedir?

Öncelikle kripto para ekosisteminin çoğunluğunun hemfikir olduğu gibi merkez bankası dijital para birimleri yani CBDC’ler Bitcoin gibi bir kripto para birimi değil. Çünkü öncelikle Bitcoin’in daha sonra diğer kripto para birimlerinin asıl amacı bankaları, aracı kuruluşları ve hükümetleri finansal işlemlerde aradan çıkartmak. Dolayısıyla bir merkez bankası dijital para biriminde arada herhangi bir bankanın ya da hükümetin bulunmaması mümkün olmayacağı için daha ilk adımda CBDC’lerin gerçekten kripto para birimi olmadıklarını rahatlıkla görüyoruz.

Ancak bunların yanında kripto para birimlerinin amaçlarından bir tanesi de finansal transferlerde işlem süresini ve ücretleri düşürmek… Aslında merkez bankaları da CBDC’ler ile tam olarak bunu amaçlıyor. Sınır ötesi ve hükümet içi ödemelerde kullanılacak olan ve dijital para mantığıyla piyasaya sürülen CBDC’ler şu anda alınan işlem ücretlerini ve işlem sürelerini ciddi anlamda düşürme potansiyeline sahipler. Bu durumda da her ne kadar kripto para birimi olmasalar da çeşitli benzerliklerinin olduğunu ifade edebilirim.

Bunların yanında merkez bankası dijital para birimleri Wikipedia’da, “CBDC’ler geleneksel para biriminin dijital formudur. CBDC’ler herhangi bir hükümet tarafından piyasaya sürülmeyen ve yasal statüsü belli olmayan kripto para birimlerinden farklıdır.” ifadeleriyle tanımlanıyor. Yani Wikipedia’da kripto para birimlerinin ve CBDC’lerin birbirlerinden farklı varlıklar olduğunu ortaya koyuyor.

Öte yandan CBDC’lerin piyasaya sürülmesi olumlu bir durum. Çünkü CBDC’lerin potansiyel olarak kesinlikle büyük faydaları olacaktır. Zaten geleneksel finansal sistem artık çatırdamaya ve zamanın ihtiyaçlarını karşılayamamaya başladı. Dolayısıyla CBDC ya da farklı herhangi bir sistem artık geliştirilmek zorundaydı. Bunun kripto para benzeri bir sistem olması ise benimsenmenin artmasında önemli rol oynayabilir.

CBDC Adımları

Merkez Bankası Dijital Para Birimi konusunda ilk ve en net adımı Çin’in attığını az önce belirttim. Çin, piyasaya sürmeye hazırlandığı dijital para birimi için herhangi bir bankaya ihtiyaç olmayacağını yaptığı açıklamalarda belirtmişti. Bunun yanında Çin Halk Bankası‘nın (PBoC) bir üyesi olan Mu Changchun‘a göre yakında piyasaya sürülecek olan devlet destekli kripto para birimi sayesinde insanlar kimlikleriyle cüzdanlarında tuttukları dijital paraları eşleştirebilecek.

Öte yandan Çin’in dijital para biriminin iki katmanlı olacağı da yapılan açıklamalar arasında yer alıyor. İlk katmanda Çin Halk Bankası, CBDC’yi ticari bankaları kullanarak hem ihraç edebilecek hem de alabilecek. İkinci katmanda ise ticari bankalar, CBDC‘yi perakende piyasasındaki tüketicilere yeniden dağıtmaktan sorumlu olacak. Tüm bunların yanında Çin yaptığı son açıklamalarda projenin kusursuz bir şekilde ilerlediğini dile getirdi.

Çin’in yanı sıra Türkiye, Tunus, Senegal, İsveç, Venezuela, Singapur, Uruguay, Kamboçya, Marshall Adaları, Tayland, Bahamalar, Sint Maarten, Curaçao, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Suudi Arabistan, Avrupa Merkez Bankası ve Karayipler gibi birçok ülke CBDC üzerinde çalışıyor.

Görüldüğü kadarıyla CBDC’ler geleceğin finansal sisteminde yer alacak birer varlık olacak. Ancak bunların yanında hem benzerlikleri hem farklılıkları ile kripto para birimleriyle birlikte çalışma potansiyelleri de olabilir.