Merkez Bankalarına Üç Kripto Para Dersi

Dünya genelinde dijital paralarla ilgilenen merkez bankalarının sayısı hızla artıyor. Bir yanda kendi dijital parasını geliştiren Çin, bir yanda ise bir prototip geliştirmeye başlayan Kanada ve İsveç. Tüm bu merkez bankalarının bu süreçte kripto paralardan çıkarabilecekleri bazı dersler olabilir.

MIT Technology Review kısa süre önce dijital merkez bankası paraları ile ilgili yeni bir rapor yayınladı. Uzman görüşlerinin yer aldığı bu raporda merkez bankalarının dijital para geliştirirken nelere dikkat etmeleri gerektiğinden bahsediliyor.

Dijital Para Çalışmaları

Geçtiğimiz son birkaç ay içerisinde dijital paralarla ilgilenen merkez bankalarının sayısı arttı. Çin Merkez Bankası’nın zaten bir süredir kendi dijital parasını çıkarmaya çalıştığını, hatta bu projenin önümüzdeki birkaç ay içerisinde hazır olabileceğini biliyoruz.

Bunun yanı sıra İsveç ve Kanada gibi ülkeler de kendi dijital para prototiplerini geliştirmeye başladılar. Bu ülkeler Çin’in aksine henüz kendi dijital paralarını üretmeyi planlamıyor fakat her ihtimale karşı “hazır olmak” istiyorlar. Bu arada Türkiye’nin de dijital para çalışmaları yaptığını, hatta Konya’nın bir Şehircoin projesi olduğunu hatırlatalım.

MIT Technology Review tarafından yapılan araştırmalara göre bu merkez bankalarının kendi dijital paralarını geliştirirken dikkat etmeleri gereken belli başlı birkaç şey var. Ve merkez bankaları bu konularda kripto paralardan ders çıkarabilirler.

Kripto Para Dersi

Bu rapora göre merkez bankalarının dijital para konusunda öncelikle güvenlik konusuna dikkat etmeleri gerekiyor. Boston Fed araştırmacılarından Bob Bench’in açıklamalarına göre eğer Fed kendi dijital parasını üretirse, bu dijital para “kullanıma sokulduğu andan itibaren saldırı altında olacak.” ABD’nin dijital parasını çökertmeye çalışan hackerlar buna çeşitli yöntemlerle saldıracaklar ve bu dijital paranın tüm bu saldırılara karşı dayanıklı olması gerekiyor.

MIT Media Lab’in araştırmacılarından Robleh Ali’ye göre merkez bankalarının bu noktada Bitcoin’den çıkarabilecekleri bazı dersler olabilir. Bilindiği üzere Bitcoin yıllardır aktif bir şekilde kullanılmasına rağmen hala hacklenemedi ve henüz güvenlik konusunda büyük bir sorun yaşamadı. Ali’nin Bitcoin hakkındaki yorumları şu şekilde:

“Bitcoin’in üstünde çok yoğun bir baskı var ama o bu baskıya dayanıklı olduğunu kanıtladı… (Merkez bankaları) önemli verileri nasıl saklayacaklarını değil, sistemin kendisini nasıl dayanıklı yapacaklarını düşünmeliler.”

Eğer merkez bankalarının kripto paralardan çıkaracakları ilk ders güvenlikse ikinci ders basitliktir. Burada basitlik kelimesini elbette ‘bayağılık’ anlamında kullanmıyoruz. Bir merkez bankası kendi dijital parasını geliştirirken o projeye çeşit çeşit özellikler ekleyebilir, o projeyi olması gerekenden daha karmaşık hale getirebilir. Ali bu noktada kripto paralarla ilgili bir örnek veriyor. Onun görüşlerine göre biz şu anda Bitcoin’i birinci nesil, içinde akıllı kontratlar gibi Bitcoin’de olmayan teknolojiler barındıran Ethereum’u ise ikinci nesil bir dijital para olarak görebiliriz. Ali’ye göre dijital merkez bankası paralarının üçüncü nesil olmaları gerekiyor. Kendisi bunu derken şunu kastediyor:

”Üçüncü nesil bir dijital paranın Bitcoin’inkinden bile daha basit bir sistemi olması lazım. Buradaki olay yeni şeyler eklemek değil. Eğer bu (dijital parayı) daha güvenli yapmak istiyorsak fazlalıkları törpülemeliyiz.”

Ali’nin görüşlerine göre merkez bankaları Bitcoin ve Ether gibi dijital paralara bakıp bunlardan daha karmaşık bir dijital para üretmeye değil, bunlardan daha basit bir dijital para üretmeye çalışmalılar. Kendisinin görüşlerine göre bu sistemlerdeki fazlalıkları törpülemek ve olabildiğince basit bir sistem kurmak, bu dijital parayı saldırılara karşı da daha dayanıklı kılar.

Kripto paralardan çıkarılabilecek üçüncü ders ise gizlilik ile ilgili. Bu konu şu anda kripto para dünyasında da epey tartışmalı bir konu. Mesela Bitcoin gibi kripto paralar anonim olsalar da blockchain ile desteklendikleri için ağda yapılan işlemler, bu işlemlerin boyutu vs. açık bir şekilde görülebiliyor. Bundan farklı olarak Monero ve Zcash gibi kripto paralarda gizlilik düzeyinin çok daha yüksek olduğunu görüyoruz. İşte merkez bankaları kendi dijital paralarını geliştirirken tüm bunları göz önüne almak zorundalar.

Bir merkez bankasının geliştireceği dijital para anonim olabilir mi, olmalı mı? Böyle bir dijital para, devletin suçluları yakalamasını nasıl etkiler? Eğer bu dijital para anonim olmazsa, herkes herkesin ne kadar parası olduğunu görebilecek mi? Her şeyin ötesinde, bu dijital parada blockchain gibi bir DLT mi kullanılacak yoksa daha farklı bir altyapıya mı yönelinecek? Görüldüğü üzere gizlilik konusuyla ilgili sorulabilecek çok fazla soru var. Ve merkez bankaları gizlilik konusunda kripto para dünyasındaki gelişmeleri örnek alıp, bunlar üstünden bir sistem kurabilirler.