Kripto Dalları: 2. Kısım | En Büyük Katman-1 Ağları

Investing.com – Kripto kesimleriyle ilgili yazı dizimizin ilk bölümünde sanayide muhakkak gayelerle faaliyet gösteren dalları kategorize etmiştik. Bu kısımda piyasa kıymetine nazaran sıralanmış en büyük 10 katman-1 Blockchain ağından bahsettik. 

Bitcoin

Kripto kesiminin birinci ve en büyük katman-1 Blockchain ağı olan Bitcoin, bugün 530 milyar dolara yakın piyasa bedeline sahip. Bitcoin, güç ağır olarak kullanılan karmaşık hesaplamaları kullanan bir algoritma aracılığıyla yeni blokları doğrulayan iş ispatı konsensüs düzeneğini kullanır. 

Bitcoin ağı, Blockchain ağları ortasında en inançlı ve merkezsiz bir platform olarak bilinir. Bitcoin, en inançlı ağ olma unvanına sahipken bir blok oluşumunun 10 dakika ile 1 saat ortasında sürmesi bir sürat sorunu olarak görülüyor. Bunun yanında Blockchain ağındaki süreçlerin doğrulanması ve yeni blok oluşumları için yüksek güç kullanımı, ağ için son yıllarda daha çok üzerinde durulan bir etraf sorunu olarak görülüyor.

2009 yılında klâsik bankacılık sistemine bir reaksiyon olarak anonim geliştiricisi Satoshi Nakamoto tarafından piyasaya sürülen Bitcoin, rastgele bir merkezi otoriteye bağlı olmadan bireyler ortası fon transferi gerçekleştirmek için geliştirildi. Bu haliyle yeni jenerasyon bir ödeme aracı özelliğine sahip olan Bitcoin, yıllar içinde global kabulünü artırdıktan sonra klâsik para üniteleri karşısında bedelini süratli artırdı ve bir servet aracı olma özelliği kazanarak piyasa tarafından dijital altın olarak görülmeye başladı.

Kripto para kesiminin merkezinde yer alan Bitcoin, bugün toplam piyasa kıymetinin çabucak hemen yarısına sahip olarak kesimi domine etmeye devam ediyor.

Ethereum

Bitcoin’in akabinde kripto para sanayisini farklı bir boyuta taşıyan Ethereum, 2015 yılında ortalarında Vitalik Buterin’in de bulunduğu birkaç yazılımcı tarafından geliştirildi.

Ethereum ağı ile akıllı kontratlar ismi verilen programlanabilir mukavelelerle gelişen dal, 2015 yılından sonra büyümesini daha süratli bir ivmeyle artırdı. Ethereum, şu an en büyük ikinci katman-1 ağı olarak merkezsiz uygulamaların geliştirilmesi için açık kaynaklı bir Blockchain ağı olarak çalışıyor. Bitcoin ağına benzeri bir yapıda olan Ethereum, yazılım sistemine nazaran sanayiye daha fazla fonksiyonellik kattı.

Ethereum ağının temelini oluşturan akıllı kontratlar, Blockchain ağı üzerinde muhakkak şartların üzerine yazıldığı ve bu şartların karşılandığı sürece kendi kendine çalışan yazılımlar olarak bilinir.

Ethereum, çıkış evresinde Bitcoin’e emsal halde Proof of Work üzere güç ağır bir konsensüs çalışma sistemine sahipken 2022 yılının Eylül ayında Proof of Stake düzeneğine geçerek ağda kıymetli bir güncelleme gerçekleşti. Böylelikle Ethereum madenciliği, yüksek güç kullanan ekipmanlarla gerçekleşmek yerine Ethereum varlıklarını kilitleyerek doğrulayıcı olarak faaliyet gösteren kişi ve kurumların ağı işletmesiyle çok daha çevreci bir Blockhain ağı haline geldi. 

Cardano

Cardano, Ethereum kurucularından Charles Hoskinson’ın gruptan ayrılarak kendi Blockchain ağını geliştirmeye karar vermesiyle ortaya çıktı. Hoskinson liderliğinde 2015 yılında kurulan Cardano ağı, Ethereum’un 2022 yılında geçtiği Proof of Stake modelini bir Blockchain ağında muvaffakiyetle uygulandığı birinci katman-1 ağı unvanına sahip.

Cardano, yıllardır meselesiz halde çalışan bir Blockchain ağı olmasının yanında süreç fiyatlarının düşük olması, merkezsizlik oranının yüksek olması ve yıllardır süreç suratının Ethereum’dan yüksek olması üzere özellikleriyle öne çıkan bir ağ oldu. Bunun yanında Cardano ağına akıllı mukavele özelliğine nispeten geç eklemesi, Blockchain ağının süratle gelişen bu bölümde geri kalmasına neden oldu. 

Cardano ağına 2021 yılında akıllı mukavele özelliğinin eklenmesinden sonra ağda geliştirilen merkezsiz uygulamalar süratli biçimde arttı. Lakin DeFi’de Ethereum’a rakip olarak görülen ağın pazar hissesi, Ethereum ağına nazaran epey düşük devam ediyor.

BNB

Binance’in kurulmasından 3 yıl sonra 2020 yılında tanıtılan Binance Smart Chain (BSC), kısa mühlet içinde en büyük katman-1 ağlarından biri haline geldi. Akabinde ekosistemin genişlemesiyle birlikte merkezsizliği artırmak ismine Blockchain ağı BNB Chain olarak markalaştı. 

BNB Chain, açık kaynak kodlu, çoklu zincir özelliğine sahip merkezsiz bir Blockchain ağı olarak faaliyet gösterir. BNB ağda süreç fiyatı olarak yönetişim tokeni olarak kullanılır. BNB Chain, bugün gelişen ekosistemle GameFi, SocialFi ve Metaverse bölümü de dahil olmak üzere birçok projeye konut sahipliği yapmak üzere geliştirildi.

Kısa müddette sanayinin en tanınan Blockchain ağlarından biri haline gelen BNB Chain, BNB Beacon Chain (BC) ve BNB Smart Chain (BSC) ismi verilen iki Blockchain ağından oluşur. BC, BNB Chain’in yönetimininden sorumludur. Bunun yanında ağdaki stake ve oylamaların yönetildiği ağdır. BSC ise Ethereum Sanal makinesiyle (EVM) uyumlu, çoklu zincir bileşenine sahip ağ olarak çalışır. 

Solana

Ethereum’a rakip olarak geliştirilen öteki bir katman-1 Blockchain ağı olan Solana, yüksek performansa sahip, düşük süreç fiyatları ve ölçeklenebilirlik açısından öbür ağlardan farklılaşmaya çalışan bir ağ olarak bilinir.

Solana ağının öne çıkan özelikleri ortasında saniyede 65.000 süreç yapabilme kapasitesi öne çıkar. Bunun yanında düşük süreç fiyatı ve yüksek ölçeklenebilirliği ile geliştiriciler tarafından ağır talep gören bir ağdır.

Solana ağı, konsensüs sistemi olarak Proof of History (POH) sistemini kullanarak başka ağlardan ayrılır. POH, basitçe Blockchain ağı üzerinde her bir bloğun vakit damgasının oluşturulduğu ve böylelikle ağın güvenliğinin sağlandı düzenek olarak bilinir. Solana, Rust yazılım lisanıyla uyumlu olarak çalışırken bu özelliği geliştiricilerin ağ üzerinde daha süratli ve kolay biçimde uygulama geliştirmesini sağlar.

Solana Blockchain’in lokal varlığı olan SOL, ağdaki süreç fiyatlarını ödemek, doğrulayıcılara ödeme yapmak, ağın yönetişimine katılmak için kullanılır. Bu kullanımlarının yanında SOL tokeninin DeFi alanında ve NFT pazarlarında da kullanımı epeyce yüksektir.

Polkadot

Polkadot, merkezsiz uygulamaların geliştirilmesi için kullanılan bir öbür katman-1 Blockchain ağıdır. Polkadot, temelde farklı Blockchain ağları ortasında bir köprü olarak çalışan Blockchain ağı olarak bilinir.

Polkadot’un bu özelliğiyle kripto para sanayisinde ölçeklenebilirlik meselesine odaklanan geliştiriciler, parachain ismi verilen özel bir Blockchain oluşturma özelliğiyle öbür ağlardan farklılaşır. Polkadot, çalışma prensibine nazaran farklı Blockchain ağlarının birbirleriyle irtibat kurmasını sağlar. Bu etkileşim sayesinde daha evvel yeni özelliklere sahip uygulamaların geliştirilmesine imkan tanınır.

Polkadot’u öbür Blockchain ağlarından ayıran özellikler ortasında birçok ağın birlikte çalışabildiği bir platform olması öne çıkar. Bu sayede farklı ağlardaki datalar, ağa özel geliştirilen konsensüs düzeneği sayesinde daha süratli ve daha inançlı bir halde işlenebilir.

Polkadot ağının mahallî varlığı DOT, ağın güvenliği sağlamak için staking faaliyetleri ve yönetişim sisteminde kullanılır.

Avalanche

Katman-1 Blockchain ağları ortasında sürate ve düşük süreç fiyatına odaklanan başka bir ağ olan Avalanche, ölçeklenebilir özelliğiyle öne çıkar. 

Bunun yanında farklı Blockchain ağlarını desteklemesiyle esnek bir ağ olarak bilinen Avalanche, böylelikle varlık transferini daha kolay hale getirir. Yüksek güvenlik, ağın öteki öne çıkan özellikleri ortasında yer alırken Blockhain ağında ikili harcamayı önlemek ismine özel bir konsensüs sistemi kullanılır. 

Tüm bu özellikler, Avalanche ağını merkezsiz finans uygulamaları için tercih edilen bir platform haline getirdi. Avalanche ayrıyeten, merkezsiz uygulamaların geliştirilmesini kolaylaştıran sunduğu birçok araç ve kaynak ile geliştiriciler için ülkü bir platformdur.

Avalanche ağının kullanım alanları ortasında DeFi uygulamalarının yanı sıra  ödeme sistemleri üzere bir çok alan bulunur. Bunun yanında Blockchain ağında token çıkarma, akıllı mukavele yazma üzere özellikler de bulunur.

Bitcoin Cash

Bitcoin Cash, bir Bitcoin fork’u olarak geliştirilen başka bir katman-1 ağı olarak çalışır. Bitcoin Cash ağı, kripto para ünitesi BCH’nin süreçlerinin kaydedildiği ve doğrulandığı dağıtık bir data tabanıdır. 

Bitcoin Cash Blockchain ağı, Bitcoin’den farklı olarak daha büyük bloklardan oluşur. Böylelikle ağda süreçlerin daha süratli ve daha düşük fiyatla gerçekleştirilmesi sağlanır. Ağda bilgiler, madenciler tarafından doğrulanan ve bloklara eklenen Proof of Work konsensüs sistemi kullanılır. 

Aptos

Aptos ağı, eski Facebook çalışanları tarafından geliştirilen en yeni katman-1 ağlarından biridir.

Aptos, Move yazılım lisanının kullanıldığı akıllı sözleme platformu olarak inançlı, ölçeklenebilir ve yükseltilebilir bir Proof of Stake altyapısı vadeder. 2022 yılında Web3’ü odaklı bir misyonla piyasaya sürülen Aptos, Andressen Horowitz ve başka Web3 odaklı risk sermayesi şirketlerinden kıymetli yatırımlar alarak süratli biçimde büyüdü.

Aptos, ağın paralel yürütme motoru sayesinde (Block-STM) saniyede 13 binden fazla sürecin gerçekleştirildiği ve bu süreçlerin düşük süreç maliyetlerine sahip olma vaadiyle geliştirildi. 

Çoğu Blockchain ağı, akıllı kontratları sırayla yürütür ya da çok fazla güç gerektiren gelişmiş performans için büyük bir paralel iş yüküne sahiptir. Aptos, ağında ise farklı olarak tüm süreçler tıpkı anda işlenir ve doğrulaması daha sonra yapılır. Akabinde başarısız süreçler, çakışmaları algılayan ve yöneten STM (yazılım süreç belleği) sistemi sayesinde sayesinde iptal edilir ve tekrar sürece alınır.

Hedera Hashgraph

Hedera Hashgraph, yapısal olarak öbür büyük Blockchain ağlarından farklılıklara sahip, fakat misal süreçleri yerine getiren merkezsiz dağıtık bir ağ olarak bilinir. Hedera ağı, süreçleri işlerken daha verimli olan inançlı ve doğrulama algoritmalarıyla öne çıkar. 

Hedera Hashgraph, diye ağlardan farklı olarak dağıtık açık defterini Blockchain yerine hashgraph teknolojisine uygular. Böylelikle hashgraph tabanlı ağ, açık bir defter yerine kripto para ünitesini Blockchain ağına alternatif bir prosedürle dayanaklar. 

Hashgraph teknolojisinin Blockchain’e nazaran birçok öne çıkan yararı bulunur. Bunlar ortasında madencilik düzeneğinin uygulanmaması, pay ispatına muadil olarak etraf dostu bir ağ olmasını sağlar. Bir Blockchain ağı olmamasına karşın yüksek performans ve kapasitede çalışabilen ağ, misal güvenlik ve anonimliği sağlayarak kıymetli bir alternatif olarak olarak ortaya çıkar.

Mevcut durumda kripto sanayisinde hashgraph teknolojisini kullanan tek platform Hedera’dır Bu da ağın mahallî para ünitesi olan HBAR’ı hashgraph temelli tek kripto para ünitesi yapar. Lakin Hedera, geliştiricilerin Hedera Hashgraph ağında çalışan kendi kripto varlıklarını oluşturabilmeleri için API taleplerini detaylı talimatlar ve kaynak kodu örnekleri sağlar.

Yazar: Günay Caymaz