F-NFTs (Parçalanmış NFTler)

Yakın zamanda oldukça popülerlik kazanan Non-Fungible-Token teknolojisinin 2018’de ortaya atılmış bir fikir ile tekrardan şekillendiğini görüyoruz. Deneysel bir çalışma olarak başlayan parçalanmış NFTler ile NFTleştirilmiş eserlerin tokenlaştırılıp birden fazla kişiye satılması mümkün oluyor. Kripto ekosisteminin ilgi çekici trendlerinden biri olan “Fractionalized NFTs”, CryptoPunks avatarlarının yeni serisinin üretilecek olması sebebiyle tekrardan gündeme geldi. O halde, parçalanmış NFTler ile aidiyet kavramı yeniden tanımlanabilir mi?

Ayrışmış Renkler, Kaynak: envatoelements

NFT (Non Fungible Token) kriptografik bir token türüdür ve biricik varlıkların blok zincirinde saklanmasına imkan tanır. NFTler ile ilgili rehber yazımıza ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Parçalanmış NFTler üstüne yazılan ilk kapsamlı yazılardan birini Marc Howard yazmış. Howard’ın yazıyı yazdığı tarih 2018 ve giriş cümlesi oldukça enteresan başlıyor.

“En değerli varlıkların, salt fiziksel formda olmadığı bir dünyada yaşıyoruz.” -Marc Howard

Parçalanmış Parçalanmamışa Karşı

Parçalanmış NFTleri daha iyi anlayabilmek için hangi varlıkların ne denli paylaşılmaya uygun olduğunu anlamak gerekir. Özel mülkiyet kavramının sınırları modern felsefenin doğuşu ile belirginleşmiş olsa da günümüze geldiğimizde mülkiyet paylaşımı bir antitez olarak karşımıza çıkıyor. Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) ortaya attığı “Büyük Reset” ile özel mülkiyetin sınırlarının global anlamda yeniden şekilleneceğini yakın gelecekte görebiliriz. Bu kadar büyük bir paradigma değişiminin NFT dünyasında F-NFTlerin yerini kuvvetlendirebilir.

Varlıkların tipolojisi

Tipoloji şemamıza baktığımızda varlıkların değer çeşidine göre ayrıştığını görüyoruz. Bir varlık, aynı zamanda iki özelliği bağımsız olarak taşıyabilir.

Parçalanmış değerlerin gelişimine ve tipoloji şemamıza değindiğimize göre F-NFTlere geri dönebiliriz. F-NFTleri daha iyi anlatabilmek için dijital sanat üzerinden bir örnek ile devam edeceğim. Örneğin; dijital bir sanat eserinin NFTleştirilmiş halini satın alan bir kişi, o sanat eseri üzerindeki mülkiyet hakkına salt kendisi sahiptir. Fakat, F-NFTler ile birlikte birden fazla kişi aynı sanat eserini tıpkı bir şirketin hissesini alır gibi sahiplenebilir.

Aynı doğrultuda, Decentraland (blockchain tabanlı bir sanal oyun platformu) platformunda parsel alan kullanıcı, parsel üzerine bina inşa etme ya da parseli kiralama hakkına sahiptir. Konu F-NFTlere geldiğinde; parsel malikleri, kendi aralarında bina inşa etme ve servislerden yararlanma hakkına sahiptirler.

Fraksiyonlar, Kaynak: envatoelements

CryptoPunks ve F-NFTler

CryptoPunks, Larva Labs tarafından üretilmiş ve içerisinde 10.000 avatarın yer aldığı Ethereum blokzincirine kazılı bilinen ilk NFTlerdir. Avatarlar farklı formlarda olup pikselleştirilmiş suratları içeren bir seridir. Buna ek olarak, ilk NFT serisi olma özelliğine sahip CryptoPunks avatarları, oldukça yüksek fiyatlara alıcılarını bulmaktadırlar. NFT işlemlerini takip eden CryptoSlam’e göre, en pahalı NFT koleksiyon satışı bir CryptoPunks avatarıydı. 7804 numaralı bu avatar, 7.7 milyon dolara satıldı.

CryptoPunk #7804, Kaynak: LarvaLabs

CryptoPunks ile F-NFT konumuzun çok büyük bir alakası var. Koleksiyonun yüksek fiyatlanması, CryptoPunks serilerinin tokenlaştırılmasına neden oluyor. Kısaca açıklamak gerekirse, koleksiyonlar, tokenlaştırılabiliyor ve kısa süreli olarak kiralanabiliyor.

Koleksiyonların tokenlaştırılması ve parçalanmış NFTler üzerine çalışmalar yürüten birçok proje mevcut. Bunlardan bir tanesi de merkeziyetsiz otonom organizayonu (DAO) olan Ark Galeri. Ark Galeri, tokenlaştırılmış NFTlerin akıllı kontraktlar sayesinde kiralanmasına olanak sağlıyor.

Parçalanmış NFTler Menkul Kıymet Midir?

Parçalanmış NFTlerin hukuki statüsü bir gri alan oluşturmaktadır. Dolayısıyla, hukuk otoriteleri de bu konuda ikiye ayrılmış haldedir. Olumlu görüş, uygun koşullar altında F-NFTlerin menkul kıymet olarak kategorilendirilebileceğini savunmaktadır. Öte yandan, SEC otoritesi Hester Peirce’a göre menkul kıymetlerin tanımı kapsamlıdır fakat parçalanmış NFTler risk içermektedir.

Genel olarak değerlendirdiğimizde, NFTlerin yaşadığı güncel sorunları F-NFTler halihazırda yaşamaktadır. IP problemleri, kontrakt sorunları ve yayın hakları bu sorunlardan bazılarıdır. Fakat, F-NFTlerin sorunları, geleneksel NFTlere kıyasla fazladır ve hukuksal anlamda tanımlanmaları gerekmektedir.

Referanslar

https://hackernoon.com/the-future-of-virtual-assets-introducing-the-fractional-nft-84c218da73c9

https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=004a5005-74da-41be-b66a-88658b7f3ec4

https://decrypt.co/68604/50-cryptopunks-nfts-go-fractional-in-new-collection