İçerik
Trader Olmanın Psikolojik Temelleri
Birçok uzman görüşüne göre, başarılı bir trader olmanın %80’i psikolojik unsurlardan, yalnızca %20’si ise metodolojiden kaynaklanmaktadır. Bu durum, portföy yönetimini de kapsayan bir gerçekliktir; çünkü psikoloji ve risk yönetimi, yatırımcının karar alma süreçlerinde oldukça kritik bir rol oynamaktadır. Yatırımcılığa ya da trader’lığa adım atan birçok kişi, teknik ve temel analiz becerilerini geliştirme konusunda başarılı olabilir. Ancak, işin psikolojik boyutuyla başa çıkmak, çoğu zaman zorlayıcı bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle finansal piyasalarda yalnızca %10, hatta belki %5’lik bir kesim para kazanabilirken, geri kalan büyük bir grup para kaybetmektedir.
Yatırımcılığa yeni başlayanların en kısa sürede fark etmesi gereken husus, grafik çizmenin görece kolay olduğu, fakat işlem almanın ve bu işlemleri sürdürebilmenin asıl zorluğu temsil ettiğidir. Örneğin, amatör trader’lar genellikle sistemlerini anladıklarını düşünerek hızlı bir şekilde kar elde etmeye çalışırlar. Ancak, bu süreçte yavaş hareket etmek, alınan her işlemi sorgulamak ve derinlemesine incelemek (Neden bu işlemi aldım? Hangi faktörlerden onay aldım? İşlem sırasında ne hissettim? vb.) çok daha önemlidir.
Sistematik ve Disiplinli Bir Yaklaşım
Sistematik ve tutarlı bir zihinsel süreç oluşturmak, sağlıklı işlemler almak için son derece kritik bir öneme sahiptir. Kişiler, rastgele işlemler yapan, duygularına göre hareket eden trader’lar değil; disiplinli ve kurallarına bağlı bir şekilde hareket eden yatırımcılar olarak değerlendirilmelidir. Sistem ve psikoloji inşası, başarılı bir trader olmanın en önemli noktasıdır.
Psikolojik ve mental alana yapılan yatırımların uzun vadede daha etkili olmasının bir diğer nedeni de, ne piyasanın ne de piyasa tahminlerinde kullanılan yöntemlerin zamanla değişmemesidir. Kimileri “Formasyonlar”ın, kimileri “Price Action”ın, kimileri “Orderflow ve Footprint”in, kimileri ise “Onchain Metrikleri”nin en etkili yöntem olduğunu savunur. Belki de benim henüz duymadığım başka yöntemler de mevcuttur; ancak vurgulamak istediğim nokta, bu yöntemlerin öğrenilebilir olduğudur. Öğrenme hızınıza bağlı olarak, üç ila altı ay içinde (bazıları için bu süre daha kısa ya da uzun olabilir) bir yöntemde işlem yapma alışkanlığı kazanabilirsiniz. Para kazanabildiğiniz sürece, kendi keşfettiğiniz bir strateji bile geçerli olabilir. Önemli olan, sistem ve psikolojik yapı inşa etmektir.
Trader Olmanın Önündeki Engeller
Kişisel geçmişimiz, aile yapımız ve eğitim aldığımız birçok şey, başarılı bir trader olmanın önündeki önemli engeller arasında yer almaktadır. Çünkü trading mentalitesi, farklı bakış açıları geliştirmeyi, bolca okumayı ve sahip olduğumuz birçok kalıp yargıyı (borsa güvenli değildir, altına yatırım yapmalısın vb.) yıkmayı gerektirir. Ayrıca, bireyler yaşamları boyunca genellikle başkalarının kararlarına bağımlı kalmışlardır; çocukluktan itibaren birçok kişi, onların adına karar verenler veya kendi kararlarını etkileyen unsurlar tarafından yönlendirilmiştir. Ancak trade arenasında herkes tek başınadır ve bireylerin kendi kararlarını alması, kendi yol haritasını belirlemesi ve dış seslere kulaklarını kapatıp stratejisine güvenmeyi öğrenmesi gerekmektedir.
Sorumluluk ve Kontrol
Önemli bir gerçek de, ne piyasanın sizi kontrol etmesi ne de sizin piyasa üzerinde kontrol sahibi olmanızdır. Tüm sorumluluğun sizin elinizde olduğunu kabullenmek, başarıya giden yolda atılacak en kritik adımdır. Aldığınız kararlardan yalnızca siz sorumlusunuz; piyasa ya da takip ettiğiniz kişileri suçlamak hiçbir şeyi değiştirmeyecektir. Örneğin, İran-İsrail savaşını bir siyah kuğu olayı olarak değerlendirebiliriz. Birçok kişi, savaşı çıkaran ülkelere hakaret ederken, çoğu insanın risk yönetimini yeterince sağlıklı yapmadığı ve piyasalara dair risk iştahının tavan yaptığı gözlemlenmiştir. İnsanların öfkesi yalnızca savaş çıkaran ülkelere değil, aynı zamanda kripto fenomenlerine veya eğitim aldıkları kişilere de yönelmiştir. Ancak, böyle bir olayı önceden tahmin etmek, rasyonel bir trader için mümkün değildir. Bu nedenle, yatırımcılar, piyasanın risklerini bilerek hareket etmelidir.
İlkeler ve Planlama
Sonuç olarak, eğer iyi bir trader olmak istiyorsanız, kendinize belirli ilkeler ve kurallar belirlemeli, bunlara sadık kalmaya çalışmalısınız. Dışarıdan bakıldığında tüm bunlar kolay görünse de, bir trader’ın ne zaman işlem alacağına, risk miktarının ne olacağına, ne kadar süreyle işlemde kalacağına ve hangi durumlarda işlemi sonlandıracağına karar vermesi gerekmektedir. Ayrıca, tüm bu süreçler sırasında psikolojik dengesini koruyabilmeli, duygularını kontrol etmeyi öğrenmeli ve planına bağlı kaldığını hatırlayarak kendini rahatlatmalıdır. Piyasalar, sizi stop edebilir ya da sizi işleme hiç almayarak hedefinize ulaşabilir; ancak tam tersi durumda, sizi işleme dahil edip stopunuzu çalıştırmayarak likide olmanıza da neden olabilir. Bir şey yaşandıktan sonra “Bunun olacağını biliyordum” demek, “Biliyordum Yanlılığı” (Hindsight Bias) olarak adlandırılır. Bu da bilişsel yanlılıklar konusunun bir parçasıdır. İşlem istediğiniz yönde gitmediğinde “İyi ki girmemişim” diyeceğiniz durumlar da yaşanabilir. Bu nedenle, sonuçları kendi çıkarlarımıza göre şekillendirme eğilimimiz olduğunu unutmamalıyız.
Aldığınız her işlemin kazanma ve kaybetme olasılığının eşit olduğunu daima aklınızda bulundurmalısınız. Yani, bir işlem sizi zengin edebileceği gibi, tüm birikimlerinizi kaybetmenize yol açabilir. Fiyat hareketlerinin sürekli değişimi ve kazancın artması, zamanla kişilerin sahip olduğu ilkeleri göz ardı etmelerine neden olabilir. Ekstrem kazançların ya da kayıpların yaşandığı dönemlerde, trader’ların bir adım geri atıp genel durumu gözlemlemesi, daha sağlıklı işlemler gerçekleştirebilmelerinin önünü açacaktır.
Loading...
